Bart van Dijk, was born in Rucphen December 12th 1924. When WW2 started in the Netherlands in May 1940 he was 15 years old. After a few years the Germans needed extra labourers and when all their advertising didn't work they started collecting the younger man by municipality records.

The only way out was going underground. But most were drafted and send to Germany before they really knew what was going on.

So in January 1943 he was called upon to start working in Germany. He was just over 18 years old.

His father cautioned him not to sign anything and to trust no one and armed with this warning and together with a lot of other boys his age from this part of the Netherlands he was put on transport to Germany.

He ended up in Ulm am Donau with a firm called Kässbohrer

Bart van Dijk werd op 12 December 1924 in Rucphen geboren, dus toen de tweede wereldoorlog begon was hij 15 jaar. Enkele jaren later had Duitsland arbeiders nodig en toen adverteren niet genoeg mankracht opleverde begonnen ze gewoon via het gemeenteregister jongeren te verplichten om in Duitsland te werken. De enige manier om niet te gaan was onderduiken maar de meesten waren al verplicht naar Duitsland gezonden voor ze wisten wat er nu echt gebeurde. In Januari 1943 werd hij opgeroepen om in Duitsland te gaan werken. Hij was net 18 jaar.

Zijn vader waarschuwde hem om toch vooral niets te tekenen en niemand te vertrouwen. Zo vertrok hij met een heleboel jongens van zijn leeftijd naar Duitsland.

Ze kwamen uiteindelijk terecht in Ulm aan de Donau bij de firma Kässbohrer

-- Bart van Dijk --

Bart van Dijk -- Huub Dircken

He doesn't tell so much anymore about the 2nd World War, the memories seem to be a bit painful to him now. He went through so much. Like on their trip by train away from home, In Germany they had to get used to a lot of primitive things. Especially the "Wandberen" (Lice living in cracks of wood, feeding on human blood. by warmth they fall on bed below and the person in it.) are a crime.

In Germany while in some sort of corridor, they heard screams outside. When they looked what was going on they discovered that in an adjacent Camp people where branded with irons that were heated outside in open fires, even small children. Rows were waiting their turn and of course were very distressed. This was something the eyes of these boys from Brabant were shocked to see.

In Ulm they were put to work and divided to live between local people there, Semi-free so to say because even thinking of leaving was a crime.

Hij vertelt nu niet zoveel meer over de tweede wereldoorlog, de herinnering en vallen hem wat zwaar. Zoals iedereen denken we, heeft hij er heel veel meegemaakt.

Zoals op de heenweg, ze moesten in Duitsland en in de trein ernaartoe al wennen aan een hoop primitieve dingen.

Vooral die "wandberen" vond hij erg. (Wandluis, Bedluis, leeft tussen planken valt bij warmte op bed en mens die er onder slaapt.).

Toen ze in Duitsland in zo'n soort doorgangskamp zaten, hoorden ze gegil. Toen ze voorzichtig keken zagen ze hoe er mensen gebrandmerkt werden met ijzers die in een open vuur buiten verhit werden, zelfs de kleine kinderen. Mensen stonden in de rij te wachten en waren erg van streek natuurlijk.

Daar konden de ogen van de Brabantse jongens echt niet tegen.

Toen ze in Ulm aankwamen werden ze te werk gesteld bij Kässbohrer en ondergebracht bij gewone mensen, semi-vrij zeg maar want ze mochten er niet aan denken weg te gaan.

At Kässbohrer they worked on vehicles for the German army. One day Bart and a friend had to deliver a lorry somewhere in Germany and they decided to drive home. Their escape went very well until they reached the border somewhere between Germany and the Netherlands, where they were caught. Back to Ulm and in some sort of camp. In there hair a Swastika was shaven and they had to go from the Camp to the factory on foot

People would spit at them and curse them and children especially were abhorrent. They got so disgusted with being bullied and pestered without a possibility to do something back. When their hair at last had grown back again, they again were ordered to the barber who shaved away the hair he had left the first time

Every German could still see they had done something against the Germans.

Bij Kässbohrer werkten ze aan voertuigen voor het Duitse leger.

Op een dag moesten ze met twee jongens een vrachtwagen ergens heen brengen, ze besloten naar Nederland te vluchten. Het ging erg goed, maar ergens bij de grens werden ze gepakt.

Terug mee naar Ulm. Daar kwamen ze in een kamp terecht en over hun hoofd werd een groot hakenkruis geschoren.

Vanuit het kamp moesten ze dagelijks naar de fabriek lopen.

De mensen tuften naar hen of scholden hen uit, vooral de kinderen waren een verschrikking. Daar kregen ze toch een hekel aan, ze werden getergd en getreiterd en konden zich niet verweren.

Toen hun haar eindelijk bijgroeide moesten ze weer naar de kapper waar het haar rond de swastika weggeschoren werd, dus het hakenkruis was weer duidelijk zichtbaar. Iedere Duitser zag zo dat ze iets tegen Duitsland hadden gedaan.

His boss at Kässbohrer was a good man and didn't rest until they were again allowed to live with the local people and out of the Camp. When he managed at last this was a big improvement. In Germany the situation became grimmer everyday. The people lost more and more, their husbands and children were killed on the many fronts and through the bombardments a lot of their houses were damaged or destroyed.

Bart always told us that not everyone was bad, There were good people too he said.

Zijn baas bij Kässbohrer was een goede man en die rustte niet voor hij weer gewoon bij mensen mocht gaan wonen, weg uit het kamp. Toen dit eindelijk lukte was dat een hele verbetering.

In Duitsland werd de situatie steeds grimmer.

De mensen verloren steeds meer. Hun man en kinderen kwamen op allerlei fronten om en door bombardementen werden ook hun huizen vaak beschadigd of verwoest.

Bart zegt altijd dat niet iedereen slecht was, er waren wel goede mensen tussen Zegt hij dan.

The factory where Bart worked was situated along the Donau and was frequently bombed. Stories about that time were horrible. One day they were not allowed to go in the bomb cellar and were ordered out they found cover in the corridor to the cellar. Somewhere in this nightmare they got wet feet, the bomb cellar had a direct hit, but in the corridor no one was hurt.

Alongside the Donau river were pillboxes, small concrete bunkers for a single person with an iron door in the back and a looking/ shooting slit in front.

One day again they couldn't find shelter during a bombing raid. Bart and another young man hid in one of the pillboxes. At that time they were so thin that they fitted in. When a bomb hit the foot of the box it uprooted it from the ground and they started rolling towards the Donau river. Fortunately, Bart said, Bombs fell in a neat row every few meters, so the second one again came near the shelter and to there big relieve it rolled in another direction, saving it's two occupants from the water. But the next hit send them towards the water again and so it went on.

After being thrown around in the concrete shelter for some time the bombing stopped and so did their shelter. Black and Blue but happy to be in one peace, not drowned and able to tell their friends.

De fabriek waar Bart werkte stond langs de Donau en werd geregeld gebombardeerd. De verhalen daarover zijn verschrikkelijk.

Ze mochten een keer niet in de schuilkelder en werden weggestuurd ze zochten bescherming in de gang naar de kelder.

Ergens in de nachtmerrie kregen ze natte voeten. De schuilkelder had een voltreffer gehad, maar in de gang was niemand gewond.

Langs de Donau stonden kazematten, kleine eenpersoons gewapend betonnen bunkertjes. Met een deur achter en een kijk / schietgat voor.

Op een dag toen er weer geen veilig onderkomen was tijdens de bombardementen gingen ze met twee man in zo'n gevechtskoepeltje staan, ze waren zo dun dat ze dat makkelijk konden.

Een bom sloeg in aan de voet van het koepeltje. Het werd uit de grond ontworsteld en ze rolden tot hun schrik richting water. Gelukkig, zo vertelde Bart, vielen die bommen netjes in een rij om de zoveel meter, dus de tweede inslag was weer bij het koepeltje en het ding boog gelukkig af, hen reddend van het water. Maar de volgende bominslag joeg hun weer richting water en zo ging dat een poosje voort.

Na een tijdje heen en weer geworpen te zijn in hun betonnen omhulsel stopten de bommen en ook hun koepeltje.

Bont en blauw maar gelukkig nog heel en niet verdronken kunnen ze ook dit nog navertellen.

Food and drink was difficult to get, even for the local people. Eventually they had to eat potato peels and leftovers (outer leaves) of cabbage even beet they normally used for animals they ate to stay alive. Sometimes they had to steel this.

A bomb hit the house they stayed in and now they had lost their meagre possessions. They found shelter in an old fort, a castle like building with thick walls, and they felt a bit safer.

 Eten en drinken werd ook voor de plaatselijke bevolking steeds moeilijker te bemachtigen. Het werd zo erg dat ze aardappelschillen aten en afval van kool, ook een voederbiet was een manier om in leven te blijven. Soms moesten ze het weghalen. Ook het huis waar ze onderdak hadden, werd getroffen en nu waren ze ook nog al hun schamele bezittingen kwijt. Ze vonden onderdak in een vesting en daar voelden ze zich ook wat veiliger, met die dikke muren.

Then one evening all the keys were given to them by the German guards who also lived in the fort, and this marked the beginning of the end.

Shortly a Jeep arrived with American soldiers. Bart said they were black. The men were welcomed in like heroes by the forced labourers. The soldiers were out of ammunition and decided that 1 of them would get the Jeep and all leftover ammo and was going to get reinforcement and more ammunition. In the meantime the others stayed with Bart and his mates. For the later the war was over.

That night they partied, something that didn't become them on their empty stomach and with their long time malnutrition. In the morning the other soldier was back too. They were given food and a tablet against the hangover, a miracle-tablet according to Bart.

Op een avond kregen ze van de Duitsers die ook in het fort woonden alle sleutels dit was het begin van het einde voor hen. Even later naderde er een jeep met Amerikaanse soldaten. Bart vertelde dat ze zwart waren. De mannen werden als helden door de dwangarbeiders binnen gehaald.

De soldaten hadden geen munitie meer en dus werd er besloten om 1 van hen met de jeep en alle munitie op versterking en munitie uit te sturen.

Intussen bleven de anderen bij Bart en zijn vrienden.

Voor hen was de oorlog voorbij.

Die avond werd er natuurlijk flink gefeest, wat erg slecht viel na zo'n lange tijd slecht eten.

's Morgens was de andere soldaat ook terug. Ze krijgen eten en een tabletje tegen de kater, volgens opa een wonder tabletje.

After a while all of them were put in big trucks and a convoy left for Belgium and France.

They had a very scary gut wrenching journey. The American chauffeurs who transported them were so absolutely thrilled the war was over that they did mind boggling tricks on the mountain passes. Like attaching something on the side of a truck and the other truck would try to drive close enough to tear it off.

They drove fast and brushed past each other and the ravine, but arrived safely in France. They were deloused, washed, got some food and something to smoke. All were dressed (American uniforms?) They all were given a bag with food and cigarettes.

After this they were all put on a train that brought them home and arrived in Tilburg were Bart decided he could wait no longer and he took a lift home.

It was June 1945 now. Hij had changed a lot, his straight hair had a wave now, probably due to all the shaving they did and although never fat, now he was extremely thin.

When he arrived home his mother was getting water at the well behind their home. For her the war was over 9 months ago when the American 104th Infantry Division liberated them. No news so far about her eldest son. She looked up and asked, "Can I help you sir?" thinking he was a tramp and he said "It's me, Bart".

They were all glad that he was home again and that evening they talked a lot about everything. But the next day it's work as usual.

Na een tijdje werden ze allemaal in grote vrachtwagens gezet, in een konvooi gingen ze richting België en Frankrijk.

Onderweg stonden ze doodsangsten uit.

De Amerikanen die hen vervoerden waren door het dolle heen omdat de oorlog voorbij was en deden allerlei halsbrekende toeren op de bergpassen, zoals bijvoorbeeld iets vastmaken op de zijkant van de auto wat een andere vrachtwagen er dan weer af probeerde te rijden.

Ze reden hard en scheerden rakelings langs elkaar en de ravijnen, maar ze belandden gelukkig veilig in Frankrijk. Ze werden Ontluisd en konden zich wassen ze kregen eten en iets te roken. Ze kregen allemaal kleding (Amerikaans uniform?) en een tas met eten en sigaretten.

Daarna werden ze op de trein naar huis gezet en kwamen in Tilburg aan waar Opa besloot dat hij niet langer wilde wachten en hij liftte naar huis.

Het was nu Juni 1945. Hij was erg veranderd na het herhaaldelijk kaal scheren van (delen) van zijn hoofd was zijn steile haar nu golvend haar. Hij was nog magerder geworden en moe. Thuis aangekomen stond zijn moeder net water te putten.

De oorlog was voor haar al bijna 9 maanden voorbij en van haar oudste zoon had ze niets meer gehoord.

Ze keek op en vroeg: "kan ik u helpen meneer?" Ze dacht met een zwerver te maken te hebben vertelde ze later. Hij zei:" ik ben het, Bart."

Oma en iedereen was blij dat hij thuis was.

Die avond werd er veel gepraat.

Maar de volgende dag was het gewoon weer werken alsof hij nooit weg was geweest.